Cảm giác nhói, ngứa ran hoặc khó chịu ở chân về đêm có thể là biểu hiện của hội chứng chân không yên – một rối loạn ảnh hưởng đến hàng triệu người nhưng thường bị bỏ qua.
Ở tuổi 11, con gái của Karla Dzienkowski bắt đầu phàn nàn không ngủ được vì cảm giác khó chịu ở chân. Tình trạng này kéo dài nhiều năm, ảnh hưởng đến giấc ngủ, tinh thần và cả kết quả học tập của cô bé, trước khi gia đình phát hiện ra nguyên nhân là hội chứng chân không yên – một bệnh lý thần kinh chưa được nhận biết đúng mức ngay cả trong giới y tế.
Theo ước tính, có từ 4% đến 29% người trưởng thành tại các quốc gia phát triển mắc hội chứng chân không yên (Restless Legs Syndrome – RLS). Mặc dù phổ biến, đây lại là một căn bệnh thường bị chẩn đoán sai hoặc bỏ sót, khiến người bệnh sống chung với các triệu chứng trong thời gian dài mà không được điều trị đúng cách.
Hội chứng chân không yên là gì?
Tiến sĩ John Winkelman – chuyên gia nghiên cứu lâm sàng tại Bệnh viện Đa khoa Massachusetts – cho biết, RLS là một rối loạn thần kinh gây ra cảm giác thôi thúc phải cử động chân, thường đi kèm cảm giác ngứa ran, nhức mỏi, châm chích hoặc như có kiến bò. Những triệu chứng này xuất hiện khi người bệnh nghỉ ngơi, đặc biệt là vào ban đêm, và thường chỉ giảm khi vận động.
Vì ảnh hưởng lớn đến giấc ngủ, hội chứng này được xếp vào nhóm rối loạn giấc ngủ. Ở các trường hợp nghiêm trọng, người bệnh có thể bị mất ngủ triền miên, kéo dài nhiều giờ liền trước khi ngủ được.
Ai dễ mắc hội chứng này?
Có hai yếu tố then chốt làm tăng nguy cơ mắc RLS: yếu tố di truyền và tình trạng thiếu sắt. Theo Tiến sĩ Winkelman, có tới 20% khả năng một người bị RLS là do di truyền. Đồng thời, những người bị thiếu sắt – bao gồm phụ nữ có thai, người đang trong kỳ kinh, bệnh nhân chạy thận hoặc người ăn chay nghiêm ngặt – cũng dễ bị ảnh hưởng.
Ngoài ra, một số loại thuốc như thuốc chống trầm cảm ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc cũng có thể làm gia tăng nguy cơ. Phụ nữ có nguy cơ mắc RLS cao gấp đôi so với nam giới, và tỉ lệ mắc tăng theo tuổi. Tuy nhiên, trẻ em cũng không nằm ngoài khả năng mắc bệnh như trường hợp con gái Dzienkowski.
Cách điều trị: từ thay đổi lối sống đến dùng thuốc
Các chuyên gia khuyến cáo, điều quan trọng đầu tiên là xác định những yếu tố làm tình trạng RLS trở nên trầm trọng hơn. Rượu, đường đơn và một số loại thuốc có thể là “thủ phạm”. Nếu xét nghiệm cho thấy lượng sắt thấp, việc bổ sung sắt – bằng đường uống hoặc truyền tĩnh mạch – có thể cải thiện đáng kể triệu chứng.
Một số phương pháp hỗ trợ được khuyến nghị bao gồm chườm nóng hoặc lạnh, mát-xa chân, đi bộ nhẹ, và thậm chí là tham gia các hoạt động kích thích trí não như chơi trò chơi hoặc đọc sách. Theo Dzienkowski, giữ cho tâm trí bận rộn có thể giúp giảm cảm giác bồn chồn ở chân.
Nếu thay đổi lối sống không đủ, bác sĩ có thể kê thuốc như gabapentin hoặc pregabalin – thuộc nhóm phối tử alpha2-delta. Trong các trường hợp nghiêm trọng, có thể cần đến thuốc opioid liều thấp, tác dụng kéo dài. Tuy nhiên, thuốc chủ vận dopamine – từng là lựa chọn đầu tay – hiện nay được sử dụng hạn chế do có thể làm nặng thêm RLS theo thời gian.
Khi nào nên đến gặp bác sĩ?
Nếu bạn cảm thấy khó chịu ở chân khi nằm nghỉ, đặc biệt là vào buổi tối, kèm theo mất ngủ hoặc tâm trạng bất ổn, hãy trao đổi sớm với bác sĩ. Không phải bác sĩ nào cũng có kiến thức chuyên sâu về hội chứng chân không yên, nên việc được giới thiệu đến chuyên gia về giấc ngủ là cần thiết.
Ngoài ra, xét nghiệm ferritin – đo lượng sắt trong máu – là bước quan trọng để chẩn đoán và lên kế hoạch điều trị. Như Dzienkowski chia sẻ: “Càng chậm trễ chẩn đoán, chất lượng cuộc sống càng suy giảm. Đôi khi chúng ta không nhận ra cảm giác mệt mỏi, buồn ngủ, hay cáu gắt là hệ quả trực tiếp từ hội chứng này.”
Việc chủ động nhận biết và điều trị sớm RLS không chỉ giúp cải thiện giấc ngủ mà còn nâng cao đáng kể sức khỏe thể chất và tinh thần trong đời sống hằng ngày.
