Việc hạn chế thanh kiểm tra doanh nghiệp nhằm tạo thuận lợi kinh doanh nhưng bị lo ngại sẽ làm giảm khả năng phát hiện vi phạm, ảnh hưởng môi trường đầu tư.
Bà Nguyễn Phương Thủy, Phó chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp. Ảnh: Trung tâm báo chí Quốc hội
Chiều 15/5, tại phiên thảo luận tổ của Quốc hội, các đại biểu đã góp ý cho dự thảo Nghị quyết về một số cơ chế, chính sách đặc thù nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế tư nhân. Một trong những nội dung gây nhiều tranh luận là đề xuất chuyển trọng tâm thanh, kiểm tra doanh nghiệp từ tiền kiểm sang hậu kiểm, kèm quy định giới hạn chỉ được kiểm tra một lần trong năm đối với doanh nghiệp tư nhân, trừ trường hợp có căn cứ rõ ràng về hành vi vi phạm.
Mặc dù hướng đi này nhằm cắt giảm thủ tục hành chính, tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động sản xuất kinh doanh, song nhiều ý kiến trong Quốc hội bày tỏ quan ngại về tính khả thi và mức độ hiệu quả trong việc phát hiện vi phạm doanh nghiệp.
“Nếu quy định này được áp dụng đồng loạt mà không có điều chỉnh phù hợp với từng lĩnh vực, sẽ rất khó kiểm soát các hành vi gian lận”, bà Nguyễn Phương Thủy, Phó chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp nhấn mạnh. Bà dẫn ví dụ về các doanh nghiệp sản xuất sữa giả, đăng ký đúng nhưng vi phạm trong khâu sản xuất, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người dân và cạnh tranh lành mạnh.
Tương tự, Phó thủ tướng Hồ Đức Phớc cho rằng cần cẩn trọng khi đưa ra quy định cứng về tần suất thanh tra, nhất là đối với các lĩnh vực như an toàn thực phẩm, phòng cháy chữa cháy, nơi rủi ro thường tiềm ẩn và hậu quả có thể lớn nếu không được phát hiện kịp thời.
Phó Thủ tướng Chính phủ Hồ Đức Phớc – Ảnh: VGP/LS
Một số đại biểu đề xuất thay vì miễn hoặc giới hạn triệt để thanh tra, cần phát triển các hình thức giám sát hiện đại hơn như kiểm tra hồ sơ từ xa, giám sát điện tử hoặc thiết lập cơ chế khen thưởng, khuyến khích người dân và doanh nghiệp tố giác sai phạm, qua đó nâng cao hiệu quả kiểm tra mà không gây phiền hà.
Về mặt xử lý vi phạm, dự thảo Nghị quyết nêu rõ việc tách bạch giữa trách nhiệm cá nhân và pháp nhân, hướng đến ưu tiên các biện pháp dân sự, hành chính thay vì hình sự hóa. Mục tiêu nhằm giúp doanh nghiệp có cơ hội khắc phục hậu quả, giữ ổn định hoạt động kinh doanh, tạo môi trường đầu tư thân thiện và minh bạch hơn.
Đại biểu Hà Sỹ Đồng đề xuất cần nới lỏng chính sách tạm giam đối với doanh nhân khi không cần thiết, tạo điều kiện cho họ khắc phục hậu quả, vì “tạm giam một cá nhân có thể làm tê liệt cả doanh nghiệp”.
Ông Hà Sỹ Đồng, đại biểu tỉnh Quảng Trị, ngày 15/5. Ảnh: Hoàng Phong
Một điểm đáng chú ý khác trong dự thảo là chính sách hỗ trợ tín dụng cho doanh nghiệp tư nhân. Theo đó, các doanh nghiệp thực hiện dự án theo tiêu chuẩn môi trường, xã hội, quản trị (ESG) sẽ được hỗ trợ lãi suất vay 2% mỗi năm. Quỹ Phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa cũng sẽ tham gia cho vay khởi nghiệp, tài trợ các dự án đổi mới sáng tạo và công nghệ.
Tuy nhiên, Phó thủ tướng Hồ Đức Phớc lo ngại về tính khả thi của quỹ này khi không yêu cầu tài sản đảm bảo. Ông cảnh báo nếu cơ chế cho vay thiếu kiểm soát, quỹ có thể đối mặt với rủi ro không thu hồi được vốn, gây thất thoát.
Ở góc độ doanh nghiệp, ông Nguyễn Như So – Chủ tịch Tập đoàn Dabaco – đề xuất nên kéo dài thời gian miễn thuế thu nhập doanh nghiệp lên 5 năm, đồng thời giảm 50% thuế trong 5 năm tiếp theo cho các doanh nghiệp đổi mới sáng tạo. Ông cũng kiến nghị miễn thuế thu nhập cá nhân trong 5 năm đối với chuyên gia làm việc tại các startup, nhằm thu hút nhân tài công nghệ trong bối cảnh cạnh tranh khu vực ngày càng gay gắt.
Dự kiến, dự thảo Nghị quyết sẽ được đưa ra thảo luận tại hội trường vào ngày 16/5 và được biểu quyết thông qua vào ngày 17/5.
