Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh dự kiến là hai địa phương đầu tiên triển khai quy chuẩn khí thải xe máy từ năm 2027 để kiểm soát ô nhiễm không khí đô thị.
Cảnh tắc đường vào giờ cao điểm ở Hà Nội. Ảnh: VietNamNet
Hai thành phố lớn nhất cả nước là Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh được dự kiến sẽ đi đầu trong việc áp dụng quy chuẩn khí thải xe máy từ năm 2027. Đây là bước đi nhằm kiểm soát mức độ ô nhiễm không khí ngày càng nghiêm trọng do lượng phương tiện cá nhân tăng cao.
Theo dự thảo “Quy định lộ trình áp dụng quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về khí thải đối với xe mô tô, xe gắn máy đang lưu hành tại Việt Nam”, do Bộ Tài nguyên và Môi trường chủ trì xây dựng, hai đô thị nêu trên sẽ khởi động lộ trình vào năm 2027. Sau đó, bốn thành phố trực thuộc trung ương khác gồm Hải Phòng, Đà Nẵng, Cần Thơ và Thừa Thiên Huế sẽ áp dụng từ năm 2028. Các tỉnh, thành phố còn lại sẽ thực hiện từ ngày 1 tháng 1 năm 2030. Tuy nhiên, địa phương có thể chủ động điều chỉnh thời điểm sớm hơn phù hợp với điều kiện thực tế.
Về mức quy định khí thải, phương tiện được phân theo năm sản xuất để áp dụng tiêu chuẩn tương ứng. Xe mô tô sản xuất trước năm 2008 áp dụng mức một, từ năm 2008 đến 2016 áp dụng mức hai. Xe sản xuất từ năm 2017 đến ngày 30 tháng 6 năm 2026 áp dụng mức ba, còn những xe ra đời sau ngày 1 tháng 7 năm 2026 sẽ áp dụng mức bốn – mức cao nhất trong hệ thống.
Đối với xe gắn máy, mức một được áp dụng cho xe sản xuất trước năm 2016; mức hai dành cho các xe sản xuất từ năm 2017 đến ngày 30 tháng 6 năm 2027. Từ ngày 1 tháng 7 năm 2027 trở đi, tất cả xe mới phải đáp ứng mức bốn.
Tại Hà Nội, việc quản lý xe mô tô và xe gắn máy lưu thông vào vùng phát thải thấp sẽ dựa trên quy định của Luật Thủ đô và nghị quyết của Hội đồng nhân dân thành phố. Bộ Tài nguyên và Môi trường cũng kiến nghị từ ngày 1 tháng 1 năm 2032, tất cả phương tiện lưu hành tại Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh phải đạt tối thiểu mức khí thải số hai.
Lạc trong dòng xe đông đúc. Ảnh minh họa
Về cơ quan triển khai, Bộ Giao thông vận tải được đề xuất chủ trì kiểm tra và cấp giấy chứng nhận phương tiện đạt chuẩn khí thải. Đồng thời, ba bộ gồm Bộ Giao thông vận tải, Bộ Tài nguyên và Môi trường, và Bộ Công an sẽ phối hợp tổ chức kiểm tra định kỳ và đột xuất đối với hoạt động kiểm định.
Bộ Khoa học và Công nghệ sẽ rà soát lại quy chuẩn nhiên liệu để phù hợp với lộ trình khí thải mới. Cơ quan này cũng chịu trách nhiệm rà soát các tiêu chí về tổ chức kiểm định và hiệu chuẩn thiết bị đo theo quy định pháp luật về đo lường.
Đối với hoạt động xử phạt vi phạm, Bộ Công an sẽ chỉ đạo công an các địa phương thực hiện việc kiểm tra, xử lý phương tiện không đạt chuẩn khí thải khi tham gia giao thông.
Theo dự thảo, hai thông số chính sẽ được sử dụng để kiểm định là khí Cacbon Monoxit (CO) và Hydrocacbon (HC), phân chia thành bốn mức. Đối với động cơ bốn kỳ, chỉ số HC dao động từ 1.500 phần triệu thể tích ở mức một, giảm còn 1.000 ở mức bốn. Với động cơ hai kỳ, ngưỡng HC giảm từ 10.000 phần triệu thể tích xuống còn 7.000.
Về định nghĩa pháp lý, xe mô tô bao gồm các loại phương tiện hai hoặc ba bánh chạy bằng động cơ, có thiết kế hoạt động trên đường bộ, không bao gồm xe gắn máy. Xe gắn máy là loại phương tiện có thiết kế vận tốc không vượt quá 50 km/giờ, dung tích động cơ không lớn hơn 50 cm³ hoặc công suất động cơ điện không vượt quá 04 kilowatt.
Từ năm 2009 đến năm 2023, tốc độ gia tăng phương tiện cá nhân tại Việt Nam đạt trung bình 10 đến 15 phần trăm mỗi năm. Đến tháng 12 năm 2023, cả nước đã ghi nhận hơn 74,3 triệu xe mô tô đang lưu hành. Riêng năm 2022, có trên 3,5 triệu xe mô tô mới được đăng ký; trong sáu tháng đầu năm 2024, số lượng đăng ký mới là 1,4 triệu xe. Trong khi đó, Việt Nam mới chỉ áp dụng kiểm định khí thải đối với ô tô, chưa có cơ chế kiểm soát tương tự cho xe mô tô và xe gắn máy.
