Nhiều thói quen tưởng chừng vô hại trong sinh hoạt hằng ngày như bỏ bữa, thiếu ngủ hay căng thẳng kéo dài có thể âm thầm khiến đường huyết tăng vọt, ngay cả khi không ăn nhiều đường.
Nhiều người thường cho rằng chỉ cần tránh xa thực phẩm ngọt và tinh bột là đủ để duy trì đường huyết ổn định. Tuy nhiên, theo Tiến sĩ Pranav Ghody – chuyên gia về tiểu đường tại Bệnh viện Wockhardt, Mumbai Central (Ấn Độ) – thực tế lại phức tạp hơn nhiều. Có những yếu tố âm thầm nhưng ảnh hưởng trực tiếp đến mức đường huyết mà không phải ai cũng nhận ra.
Một trong những nguyên nhân dễ bị bỏ qua chính là bỏ bữa. Khi cơ thể nhịn ăn trong thời gian dài, gan sẽ tự động giải phóng glucose dự trữ nhằm duy trì năng lượng, từ đó làm tăng lượng đường trong máu. Để ngăn chặn tình trạng này, các chuyên gia khuyên nên duy trì lịch ăn đều đặn với khẩu phần chứa cân đối chất xơ, protein và carbohydrate lành mạnh.
Uống không đủ nước cũng là nguyên nhân khiến lượng đường trở nên đậm đặc trong máu. Việc thiếu hụt nước dẫn đến mất cân bằng nồng độ glucose, đặc biệt trong những ngày nắng nóng hoặc vận động nhiều. Giải pháp đơn giản là luôn mang theo chai nước và uống rải rác trong ngày để duy trì độ ẩm cần thiết cho cơ thể.
Một nguyên nhân gây ngạc nhiên khác là tập thể dục quá sức. Thông thường, hoạt động thể chất giúp ổn định đường huyết. Tuy nhiên, các bài tập cường độ cao như nâng tạ nặng hoặc chạy nước rút lại kích thích sản sinh các hoóc môn căng thẳng như adrenaline, khiến gan giải phóng thêm glucose. Vì vậy, người có nguy cơ tăng đường huyết nên chọn bài tập vừa phải như đi bộ, bơi lội hay đạp xe, kết hợp chế độ dinh dưỡng phù hợp để cân bằng hiệu quả tập luyện.
Giấc ngủ kém chất lượng cũng góp phần làm giảm độ nhạy insulin – một yếu tố quan trọng trong kiểm soát đường huyết. Chỉ cần một đêm mất ngủ cũng đủ ảnh hưởng đến khả năng điều hòa glucose của cơ thể. Các chuyên gia khuyến nghị nên tuân thủ lịch ngủ cố định và hạn chế tiếp xúc với màn hình điện tử trước khi ngủ để hỗ trợ chất lượng giấc ngủ.
Căng thẳng, dù là thể chất hay tinh thần, đều khiến cơ thể giải phóng hoóc môn cortisol – một trong những tác nhân thúc đẩy tăng đường huyết. Chỉ cần dành 10 phút mỗi ngày cho các hoạt động như thiền, hít thở sâu hoặc đi bộ nhẹ nhàng cũng đã có thể giúp giảm tác động tiêu cực từ căng thẳng.
Ngoài ra, chất tạo ngọt nhân tạo tưởng như vô hại vì không chứa calo, nhưng có thể gây rối loạn phản ứng insulin tự nhiên của cơ thể. Do đó, nên sử dụng một cách giới hạn và ưu tiên các chất tạo ngọt từ thiên nhiên khi có thể.
Một yếu tố khác ít ai chú ý là đường ẩn trong thực phẩm đóng gói. Nhiều sản phẩm gắn mác “lành mạnh” nhưng thực chất lại chứa lượng đường cao vượt mức cho phép. Việc đọc kỹ nhãn thực phẩm là thói quen quan trọng để tránh hấp thụ đường không kiểm soát.
Cuối cùng, nhiễm trùng, kể cả những tình trạng nhẹ như cảm cúm hay viêm tiết niệu, đều có thể kích hoạt hoóc môn căng thẳng trong cơ thể, làm đường huyết tăng cao bất ngờ. Trong giai đoạn cơ thể mắc bệnh, người có tiền sử tiểu đường cần theo dõi đường huyết sát sao hơn bình thường.
“Bạn có thể ngạc nhiên, nhưng những hành động đơn giản như uống đủ nước, ăn uống cân bằng, kiểm soát cảm xúc và lắng nghe cơ thể là những chìa khóa để kiểm soát đường huyết hiệu quả”, Tiến sĩ Pranav Ghody nhấn mạnh.
Việc hiểu rõ các yếu tố “ẩn giấu” này sẽ giúp người bệnh và cả người khỏe mạnh có thể chủ động điều chỉnh lối sống, từ đó phòng tránh tình trạng tăng đường huyết đột ngột và bảo vệ sức khỏe lâu dài.
