Chuyến công du Trung Đông của ông Trump ngày 13/5 có thể định hình lại bản đồ chiến lược khu vực với các thỏa thuận dầu mỏ, công nghệ AI và cả tranh cãi về tên gọi Vịnh Ba Tư.
Tổng thống Mỹ Donald Trump và Phó Thái tử Saudi Mohammad bin Salman al-Saud
Ngày 13/5, với các điểm dừng chân tại Ả Rập Xê Út, UAE và Qatar. Đây không chỉ là chuyến đi ngoại giao đơn thuần, mà được xem là một nước cờ lớn, có thể định hình lại bức tranh chính trị – kinh tế khu vực, từ các thỏa thuận năng lượng, công nghệ cao, cho đến vấn đề Gaza và cả việc đổi tên vùng biển chiến lược “Vịnh Ba Tư”.
Một trong những ẩn số đang được quan tâm là liệu ông Trump có sẽ dùng cụm từ “Vịnh Ả Rập” thay vì “Vịnh Ba Tư” – điều mà các quốc gia Ả Rập mong đợi nhưng chắc chắn sẽ chọc giận Iran. Đây được cho là một bước đi ngoại giao gây tranh cãi trong bối cảnh đàm phán hạt nhân với Tehran đang rơi vào bế tắc.
“Chuyến đi lần này có thể sẽ mang lại hàng loạt thông báo lớn liên quan đến thương mại, năng lượng và đầu tư,” bà Monica Malik, Kinh tế trưởng tại Ngân hàng ADCB, chia sẻ với CNBC.
Theo đó, chính quyền Trump đang xem xét dỡ bỏ thuế nhập khẩu 10% đối với thép và nhôm – một động thái hỗ trợ các nền kinh tế vùng Vịnh, nơi mặt hàng này đóng vai trò không lớn về GDP nhưng có ý nghĩa chiến lược trong hợp tác thương mại.
Tổng thống Mỹ Donald Trump và Thái tử Ả Rập Xê Út Mohammad Bin Salman Al Saud. Ảnh: Getty Images.
Bên cạnh khía cạnh kinh tế, chính sách công nghệ cao và AI cũng được đưa lên bàn nghị sự. Diễn đàn đầu tư Mỹ – Ả Rập tổ chức trùng thời điểm tại Riyadh sẽ có sự tham dự của nhiều lãnh đạo tập đoàn lớn như BlackRock, Palantir, IBM, Alphabet và cả đặc phái viên Nhà Trắng về trí tuệ nhân tạo.
Trong một động thái đáng chú ý, chính quyền Trump tuyên bố sẽ loại bỏ quy định kiểm soát xuất khẩu chip AI nghiêm ngặt thời Biden, tạo điều kiện thuận lợi hơn cho đồng minh tiếp cận công nghệ cao. UAE – cụ thể là tập đoàn G42 – hiện đã tách khỏi các đối tác Trung Quốc và tăng cường hợp tác với Microsoft, tạo nền tảng cho việc nối lại chuỗi cung ứng chip AI tiên tiến.
Về năng lượng hạt nhân, Ả Rập Xê Út đang muốn Mỹ hỗ trợ phát triển chương trình hạt nhân dân sự mà không còn ràng buộc điều kiện bình thường hóa quan hệ với Israel như trước đây. Bộ trưởng Năng lượng Mỹ Chris Wright tiết lộ hai bên đang tiến gần đến một thỏa thuận, tuy nhiên mọi công bố sẽ để ông Trump đưa ra.
Chủ đề Gaza tiếp tục là tâm điểm, với đề xuất ngừng bắn kéo dài 21 ngày và kế hoạch trao đổi con tin đang được Washington thúc đẩy. Trump thậm chí còn đề xuất một giải pháp gây tranh cãi: đặt Gaza dưới sự kiểm soát của Mỹ – ý tưởng vấp phải sự phản đối gay gắt từ các lãnh đạo Ả Rập, những người cho rằng đây là hành động thiếu tôn trọng chủ quyền khu vực.
Song song đó, ông Trump có thể tận dụng mối quan hệ cá nhân với giới lãnh đạo vùng Vịnh để bàn thảo lại các thỏa thuận dầu mỏ. Với việc giá dầu duy trì ở mức thấp và tài khóa các quốc gia này bắt đầu chịu áp lực, Riyadh và các đồng minh cần tìm tiếng nói chung với Mỹ để vừa đảm bảo ngân sách trong nước, vừa duy trì ổn định thị trường năng lượng toàn cầu.
“Đây không chỉ là một chuyến công du, mà là toan tính chiến lược nhằm định hình lại các trụ cột liên minh Mỹ – Trung Đông thời hậu Biden,” ông Greg Branch, Giám đốc công ty tư vấn Branch Global Capital Advisors nhận định.
Từ AI, dầu mỏ đến chính trị khu vực, ông Trump đang đứng trước cơ hội lớn để “vẽ lại” bản đồ ảnh hưởng của Mỹ tại Trung Đông – trong khi dư luận vẫn chờ xem liệu những toan tính này sẽ thực sự tạo ra đột phá hay chỉ là màn trình diễn chính trị trước thềm bầu cử.
