Tổng thống Donald Trump khởi động hàng loạt sáng kiến ngoại giao trên nhiều mặt trận, tạo nên bước ngoặt trong chính sách đối ngoại nhưng cũng tiềm ẩn rủi ro chiến lược lớn.
Chưa đầy nửa năm sau khi tái đắc cử, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã khởi động chiến dịch chính sách đối ngoại táo bạo, bao trùm từ châu Á, Trung Đông đến châu Âu. Mặc dù ông tuyên bố đây là “thời kỳ thắng lợi”, giới phân tích cảnh báo: đây có thể là một canh bạc lớn có khả năng làm suy yếu vai trò toàn cầu của Mỹ.
Tầm nhìn toàn cầu, phương thức phi truyền thống
Chính quyền Trump hiện diện trên nhiều mặt trận cùng lúc: từ đàm phán hạt nhân với Iran, trung gian ngừng bắn Ấn Độ – Pakistan, buộc Ukraine đối thoại với Nga, đến ký kết thương mại Mỹ – Anh và tiếp xúc sâu với các cường quốc Vùng Vịnh. Tuy nhiên, điều đáng lưu ý là phần lớn các phái đoàn đàm phán đều không có kinh nghiệm ngoại giao lâu năm – như nhà đầu tư bất động sản Steve Witkoff – điều khiến giới chuyên gia hoài nghi về tính bền vững của các thỏa thuận đạt được.
Trong khi đó, Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent, dù không xuất thân từ ngoại giao, vẫn dẫn đầu phái đoàn Mỹ tại Geneva và tuyên bố đạt “tiến triển đáng kể” với Trung Quốc. Những động thái này phản ánh tư duy “phá vỡ lề lối cũ” mà Trump đang theo đuổi, nhưng cũng mang đến rủi ro khi thiếu sự chuẩn bị truyền thống.
Nỗ lực ngoại giao và phản ứng toàn cầu
Chuyến công du lớn đầu tiên trong nhiệm kỳ hai của Trump kéo dài qua Saudi Arabia, Qatar và UAE, diễn ra trong bối cảnh ông tuyên bố đã giúp Hamas thả con tin Mỹ cuối cùng tại Gaza. Tuy nhiên, nhiều đối tác – đặc biệt ở châu Âu – tỏ ra dè dặt trước hướng đi đơn phương và xu hướng “phân chia lợi ích” theo kiểu kinh tế của Trump.
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đã buộc phải nhượng bộ và đồng ý đàm phán với Tổng thống Nga Vladimir Putin tại Thổ Nhĩ Kỳ – sau áp lực từ Trump trên mạng xã hội. Một bước đi bị đánh giá là làm suy yếu vị thế quốc tế của Kyiv, đồng thời đẩy Hoa Kỳ vào thế bị nghi ngờ về tính trung lập trong xung đột.
Trump và chính trị hóa chính sách ngoại giao
Nhiều chuyên gia nhận định chính sách đối ngoại hiện tại của Trump chịu ảnh hưởng nặng nề từ động cơ chính trị nội bộ. Các tuyên bố thắng lợi thường đi kèm với các chiến dịch truyền thông rầm rộ, dù thực tế các kết quả đạt được vẫn còn khiêm tốn. Thỏa thuận thương mại Mỹ – Anh, được Trump ca ngợi là “chưa từng có”, trên thực tế vẫn duy trì thuế 10% với phần lớn hàng hóa Anh – tác động tiêu cực đến người tiêu dùng Mỹ.
Thêm vào đó, các phát ngôn thiếu kiểm soát của Trump – như việc đề xuất Canada trở thành tiểu bang thứ 51 của Mỹ – khiến mối quan hệ với các đồng minh chiến lược rạn nứt nghiêm trọng. Thủ tướng Canada Mark Carney khẳng định “mối quan hệ chưa bao giờ mong manh như lúc này”.
Chiến lược “giao dịch” và rủi ro dài hạn
Trump tiếp tục đẩy mạnh chính sách đối ngoại mang tính giao dịch – chẳng hạn, yêu cầu Ukraine chia sẻ doanh thu từ tài nguyên thiên nhiên như điều kiện tiếp tục viện trợ. Hành vi này bị chỉ trích là “hồi sinh chủ nghĩa thực dân hiện đại” và làm tổn hại hình ảnh Hoa Kỳ trên trường quốc tế.
Không chỉ vậy, thông tin Trump có thể nhận máy bay 747-8 từ Qatar làm quà tặng sử dụng cá nhân sau khi rời nhiệm sở gây tranh cãi lớn, khi điều này vi phạm các quy tắc đạo đức và có khả năng xung đột với Hiến pháp Mỹ.
Kết luận
Chính sách ngoại giao của Donald Trump trong nhiệm kỳ hai là sự kết hợp giữa táo bạo và phi truyền thống, nhưng cũng tiềm ẩn nhiều hệ quả không thể đảo ngược. Khi các đồng minh cảnh giác và đối thủ thận trọng theo dõi từng bước đi của Washington, việc chính sách đối ngoại Mỹ có tiếp tục củng cố vai trò cường quốc hay làm xói mòn uy tín toàn cầu đang là dấu hỏi lớn.
