Ý chính thức chấm dứt hợp đồng với công ty phần mềm gián điệp Paragon sau các cáo buộc sử dụng công nghệ để theo dõi những người chỉ trích chính phủ, làm dấy lên làn sóng phản đối trong nước.
Chính phủ Ý đã chấm dứt hợp đồng với công ty công nghệ Israel – Paragon, sau khi xuất hiện các cáo buộc cho rằng công nghệ phần mềm gián điệp của công ty này được sử dụng để theo dõi bất hợp pháp một số nhà báo và nhà hoạt động tại nước này. Thông tin được xác nhận thông qua báo cáo của Ủy ban An ninh Quốc hội (COPASIR) và thông cáo từ phía Paragon.
Hợp đồng gián đoạn giữa làn sóng chỉ trích
Mặc dù cả chính phủ Ý và Paragon đều tuyên bố quyết định chấm dứt là tự nguyện, nhưng nhiều chi tiết từ báo cáo COPASIR cho thấy các hoạt động giám sát gây tranh cãi đã dẫn đến áp lực chính trị buộc hai bên phải cắt đứt quan hệ. Đặc biệt, sự chỉ trích ngày càng tăng từ các đảng đối lập và liên đoàn nhà báo FNSI đã khiến vụ việc trở nên nổi cộm.
Theo thông tin từ WhatsApp – ứng dụng nhắn tin thuộc sở hữu của Meta – phần mềm gián điệp được cho là đã nhắm vào ít nhất bảy công dân Ý, bao gồm một nhà báo và các thành viên tổ chức nhân đạo Mediterranea, vốn thường xuyên chỉ trích chính sách nhập cư của chính quyền Thủ tướng Giorgia Meloni.
“Đây là một hành vi nguy hiểm đe dọa quyền tự do báo chí và quyền riêng tư cá nhân,” FNSI nhấn mạnh trong tuyên bố kêu gọi khởi động điều tra hình sự.
Sự liên quan của chính phủ bị đặt dấu hỏi
Một chi tiết đáng chú ý trong báo cáo của COPASIR là sự cho phép của Thứ trưởng Alfredo Mantovano – đại diện về tình báo của Thủ tướng Meloni – trong việc sử dụng phần mềm gián điệp Paragon để giám sát hai nhân vật chủ chốt của Mediterranea là Luca Casarini và Beppe Caccia. Mặc dù việc này được giải thích là nhằm điều tra nhập cư bất hợp pháp, song động thái này vẫn bị xem là một hành động mang tính chất chính trị và vi phạm quyền con người.
Đặc biệt, việc các cơ quan tình báo Ý kích hoạt và sau đó chấm dứt hợp đồng với Paragon vào các năm 2023–2024 càng đặt ra câu hỏi về tính minh bạch trong việc ứng dụng công nghệ do thám. Chính phủ Ý đến nay vẫn giữ lập trường phủ nhận bất kỳ hành vi giám sát bất hợp pháp nào, khẳng định mọi hoạt động đều được thực hiện với sự cho phép của cơ quan tư pháp.
Hệ lụy pháp lý và chính trị
Tình hình càng thêm phức tạp khi tháng trước, sáu thành viên của Mediterranea, bao gồm cả Casarini và Caccia, đã bị yêu cầu ra hầu tòa vì cáo buộc hỗ trợ nhập cư bất hợp pháp – đây là lần đầu tiên các thành viên cứu hộ bị truy tố tại Ý trong trường hợp tương tự.
Hiện tại, các đảng đối lập tại Ý đã yêu cầu Thủ tướng Meloni và các quan chức liên quan phải có lời giải trình trước quốc hội. Văn phòng của Thủ tướng từ chối bình luận, trong khi ông Mantovano – người được cho là đã phê duyệt việc sử dụng phần mềm gián điệp – vẫn giữ im lặng.
COPASIR khẳng định chưa tìm thấy bằng chứng cho thấy biên tập viên Francesco Cancellato của trang Fanpage – người từng cáo buộc bị theo dõi – thực sự bị giám sát bởi phần mềm của Paragon, nhưng việc Paragon ngừng cung cấp phần mềm ngay sau khi tên ông xuất hiện trong báo chí cho thấy áp lực đã ảnh hưởng trực tiếp đến hợp tác giữa hai bên.
Tác động rộng hơn: Cân bằng an ninh và quyền riêng tư
Vụ việc đang làm dấy lên cuộc tranh luận sôi nổi tại Ý và châu Âu về giới hạn hợp pháp của việc sử dụng công nghệ do thám trong các hoạt động tình báo. Cân bằng giữa an ninh quốc gia và quyền tự do cá nhân đang là chủ đề nóng bỏng, đặc biệt khi các công nghệ như phần mềm gián điệp ngày càng trở nên phổ biến và khó kiểm soát.
Với vụ việc lần này, chính phủ Ý không chỉ đối mặt với rủi ro pháp lý mà còn có nguy cơ mất lòng tin từ dư luận và cộng đồng quốc tế, nếu không minh bạch về các chính sách an ninh sử dụng công nghệ cao. Đây có thể là hồi chuông cảnh tỉnh cho các quốc gia khác khi tiến hành hợp tác công nghệ với các công ty nước ngoài trong lĩnh vực nhạy cảm như giám sát điện tử.