Chính phủ trình Quốc hội đề xuất bỏ án tử hình cho tội tham ô, nhận hối lộ, thay bằng tù chung thân không giảm án, gây nhiều ý kiến trái chiều.
Tiếp tục chương trình kỳ họp thứ 9, sáng 20-5, Chính phủ đã trình Quốc hội dự thảo sửa đổi Bộ luật Hình sự, trong đó có nội dung đáng chú ý là đề xuất thu hẹp phạm vi áp dụng hình phạt tử hình. Đại tướng Lương Tam Quang – Bộ trưởng Bộ Công an – được Thủ tướng ủy quyền trình bày tờ trình này trước Quốc hội.
Theo đề xuất, Chính phủ kiến nghị loại bỏ hình phạt tử hình đối với 8 trong số 18 tội danh hiện hành có khung hình phạt cao nhất là tử hình, bao gồm: hoạt động nhằm lật đổ chính quyền (Điều 109), gián điệp (Điều 110), phá hoại cơ sở vật chất – kỹ thuật của Nhà nước (Điều 114), sản xuất – buôn bán thuốc giả (Điều 194), vận chuyển trái phép chất ma túy (Điều 250), tham ô tài sản (Điều 353), nhận hối lộ (Điều 354) và phá hoại hòa bình, gây chiến tranh xâm lược (Điều 421). Thay vào đó là hình phạt tù chung thân không xét giảm án, với mục tiêu vẫn đảm bảo cách ly vĩnh viễn người phạm tội ra khỏi xã hội và đáp ứng yêu cầu răn đe.
Lý giải cho đề xuất trên, Chính phủ cho rằng một số tội danh trong thực tiễn chưa từng hoặc rất hiếm khi bị áp dụng hình phạt tử hình trong thời gian qua. Ví dụ như tội tham ô, nhận hối lộ thường được xử lý bằng hình thức khác và hầu hết bị cáo có khung tử hình đều chủ động hợp tác điều tra, khắc phục hậu quả. Đồng thời, việc thu hẹp hình phạt tử hình cũng phù hợp với chủ trương cải cách tư pháp của Đảng và xu hướng hợp tác quốc tế về phòng chống tội phạm.
Tuy nhiên, nội dung này đang gây ra nhiều tranh luận. Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội cho biết có hai luồng quan điểm chính. Một bên đồng tình với đề xuất của Chính phủ, cho rằng việc loại bỏ tử hình đối với các tội danh đã được cân nhắc kỹ lưỡng, dựa trên thực tiễn và định hướng nhân đạo trong cải cách luật pháp.
Ngược lại, ý kiến phản đối nhấn mạnh tình hình tội phạm tham nhũng, ma túy và buôn bán thuốc giả vẫn diễn biến rất phức tạp. Việc loại bỏ án tử hình có thể làm suy yếu tính răn đe, mở ra kẽ hở pháp lý, khiến công tác phòng chống tội phạm gặp nhiều khó khăn hơn. Đặc biệt, với các tội như tham ô, nhận hối lộ – vốn đang là mục tiêu trọng điểm trong công cuộc chống tham nhũng của Đảng và Nhà nước – nhiều ý kiến cho rằng không nên vội vàng thay đổi chính sách hình sự.
Một số đại biểu còn nhấn mạnh: việc duy trì mức án cao nhất vẫn có tác dụng ngăn ngừa hành vi vi phạm, buộc các đối tượng phải cân nhắc hậu quả pháp lý, đồng thời tạo áp lực buộc họ hợp tác điều tra và khắc phục thiệt hại cho Nhà nước.
Tương tự, có ý kiến không đồng tình việc bỏ hình phạt tử hình đối với tội vận chuyển trái phép chất ma túy, bởi điều này đi ngược với chủ trương “giảm cung – giảm cầu” trong chiến lược quốc gia phòng, chống ma túy. Việt Nam hiện là tuyến trung chuyển tiềm năng trong khu vực, việc giảm nhẹ hình phạt có thể dẫn đến sự gia tăng hoạt động tội phạm có tổ chức.
Ngoài ra, đề xuất bỏ tử hình đối với tội sản xuất, buôn bán thuốc giả cũng bị cho là chưa phù hợp. Hành vi này không chỉ trục lợi phi pháp mà còn trực tiếp đe dọa tính mạng người bệnh, nhất là trong bối cảnh thực phẩm và dược phẩm giả đang là vấn nạn nóng hiện nay.
Việc điều chỉnh chính sách hình sự lần này là bước đi lớn trong cải cách pháp luật hình sự, nhưng đồng thời cũng đòi hỏi sự cân nhắc kỹ lưỡng nhằm bảo đảm hài hòa giữa tính nhân đạo và hiệu quả răn đe, phòng ngừa tội phạm trong thực tiễn xã hội.
