Iran bị cáo buộc vi phạm nghĩa vụ hạt nhân bởi IAEA, đồng thời tuyên bố sẽ có các biện pháp đáp trả, làm dấy lên lo ngại về nguy cơ xung đột mới tại Trung Đông.
Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) đã chính thức tuyên bố Iran vi phạm các nghĩa vụ về không phổ biến vũ khí hạt nhân, lần đầu tiên sau gần hai thập kỷ. Đáp lại, Tehran tuyên bố sẽ triển khai các biện pháp đối phó mạnh mẽ, trong bối cảnh căng thẳng khu vực tiếp tục gia tăng. Diễn biến này đánh dấu bước leo thang mới trong mối quan hệ vốn đã đầy rạn nứt giữa Iran, phương Tây và các quốc gia láng giềng.
Vi phạm nghĩa vụ và phản ứng từ Tehran
Hội đồng Thống đốc của IAEA – cơ quan giám sát hạt nhân trực thuộc Liên Hợp Quốc – đã thông qua một nghị quyết cho rằng Iran không tuân thủ cam kết trong Hiệp ước Không phổ biến vũ khí hạt nhân (NPT). Đây là bước đi cứng rắn nhất của cơ quan này kể từ khi thỏa thuận hạt nhân lịch sử giữa Iran và các cường quốc sụp đổ vào năm 2018, sau khi Mỹ dưới thời Tổng thống Donald Trump đơn phương rút khỏi.
Ngay sau tuyên bố của IAEA, Iran đã thông báo kế hoạch mở thêm một nhà máy làm giàu uranium thứ ba và nâng cấp máy ly tâm tại cơ sở Fordow từ thế hệ đầu tiên lên thế hệ thứ sáu – động thái có thể làm gia tăng đáng kể lượng uranium làm giàu, làm dấy lên lo ngại về khả năng phát triển vũ khí hạt nhân.
“Ngay cả khi các cơ sở hạt nhân của chúng tôi bị phá hủy, chúng tôi vẫn sẽ xây dựng lại,” – Tổng thống Iran Masoud Pezeshkian khẳng định qua truyền thông nhà nước.
Nguy cơ xung đột khu vực
Căng thẳng leo thang không chỉ nằm ở lĩnh vực kỹ thuật hạt nhân mà còn lan rộng ra an ninh khu vực. Tổng thống Mỹ Donald Trump đã ra lệnh di chuyển lực lượng quân sự khỏi Trung Đông, đồng thời tuyên bố sẽ không cho phép Iran phát triển vũ khí hạt nhân. Ông cũng không loại trừ khả năng sử dụng hành động quân sự nếu các cuộc đàm phán hạt nhân không đạt tiến triển.
Theo một quan chức Iran, một “quốc gia thân thiện” đã cảnh báo Tehran về khả năng xảy ra cuộc tấn công từ Israel vào các cơ sở hạt nhân. Truyền thông nhà nước Iran đưa tin quân đội nước này đã triển khai tập trận sớm hơn dự kiến để “ứng phó các động thái của kẻ thù”. Chỉ huy Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hossein Salami tuyên bố Iran sẽ trả đũa “mạnh mẽ và khốc liệt hơn bao giờ hết” nếu bị tấn công.
Israel, dù không phải là thành viên của NPT và chưa từng thừa nhận sở hữu vũ khí hạt nhân, luôn được cho là quốc gia duy nhất tại Trung Đông có kho vũ khí nguyên tử. Giới chức nước này hiện đang thảo luận cùng đặc phái viên Mỹ tại Oman nhằm làm rõ lập trường trước thềm vòng đàm phán Mỹ-Iran tiếp theo.
Tác động toàn cầu và phản ứng quốc tế
Liên minh châu Âu (EU) cũng thể hiện sự lo ngại về các hành động của Iran, không chỉ trong lĩnh vực hạt nhân mà còn cả việc nước này hậu thuẫn cho Nga và giam giữ công dân EU. Kaja Kallas – người đứng đầu chính sách đối ngoại của EU – đã nhấn mạnh rằng Tehran đang đe dọa sự ổn định không chỉ trong khu vực mà còn ở cấp độ toàn cầu.
Mặt khác, thị trường tài chính quốc tế cũng chịu ảnh hưởng. Giá dầu thô tăng nhẹ sau tuyên bố của Tổng thống Trump, nhưng nhanh chóng giảm lại do lo ngại nhu cầu sụt giảm nếu xảy ra xung đột lớn. Cổ phiếu của các hãng hàng không và du lịch châu Âu đồng loạt giảm điểm vì triển vọng tiêu cực từ căng thẳng Trung Đông.
“Iran đang là trung tâm của nguy cơ leo thang xung đột,” – Paul McNamara, giám đốc tại công ty đầu tư GAM nhận định. “Nếu xảy ra một cuộc tấn công quân sự quy mô, hậu quả có thể rất nghiêm trọng và kéo dài.”
Tình hình tiếp theo và nguy cơ lan rộng
Trong khi các cuộc đàm phán Mỹ-Iran dự kiến sẽ được nối lại tại Oman vào Chủ Nhật, giới quan sát cho rằng triển vọng đạt thỏa thuận mới vẫn rất mong manh. Đặc biệt khi cả hai bên đều đưa ra các tuyên bố cứng rắn và gia tăng các động thái quân sự, nguy cơ xung đột không chỉ là giả thuyết.
IAEA hiện vẫn chưa nhận được thông tin cụ thể từ Tehran về địa điểm và cơ chế giám sát tại nhà máy làm giàu uranium mới. Điều này khiến dư luận quốc tế thêm lo lắng khi sự minh bạch và kiểm soát của cơ quan này có thể bị hạn chế nghiêm trọng.
Sự kiện lần này không chỉ đánh dấu một bước ngoặt trong mối quan hệ giữa Iran và cộng đồng quốc tế, mà còn đặt ra thách thức to lớn cho các nỗ lực duy trì hòa bình và ổn định tại khu vực Trung Đông – nơi đã vốn đầy rẫy bất ổn và xung đột âm ỉ kéo dài suốt nhiều thập kỷ.
