Dự thảo sửa đổi Hiến pháp 2013 đề xuất Thủ tướng chỉ định lãnh đạo UBND tỉnh, thành phố hình thành sau sáp nhập, áp dụng tạm thời trong năm 2025.
Thủ tướng Phạm Minh Chính báo cáo Quốc hội kết quả phát triển kinh tế xã hội, sáng 5/5. Ảnh: Hoàng Phong
Ủy ban dự thảo sửa đổi Hiến pháp vừa trình Quốc hội đề xuất cho phép Thủ tướng Chính phủ được quyền chỉ định chủ tịch, phó chủ tịch UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương sau khi các đơn vị hành chính cấp tỉnh và cấp xã được sắp xếp trong năm 2025. Đây là một phần trong dự thảo Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013, nhằm đáp ứng yêu cầu đặc thù trong giai đoạn chuyển tiếp về tổ chức bộ máy hành chính.
Theo đó, đối với các địa phương hình thành mới sau sáp nhập, sẽ không tổ chức bầu cử các chức danh lãnh đạo như thường lệ, bao gồm chủ tịch, phó chủ tịch HĐND, trưởng các ban HĐND; chủ tịch, phó chủ tịch và ủy viên UBND. Cũng sẽ không tiến hành bầu trưởng đoàn, phó đoàn đại biểu Quốc hội ở các tỉnh, thành mới. Thay vào đó, các chức danh này sẽ được chỉ định căn cứ vào đề xuất của cấp ủy Đảng có thẩm quyền.
Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ chỉ định các chức danh HĐND và đoàn đại biểu Quốc hội. Riêng phần điều hành chính quyền địa phương, Thủ tướng sẽ trực tiếp chỉ định chủ tịch và phó chủ tịch UBND cấp tỉnh, còn Thường trực HĐND cấp tỉnh sẽ đảm nhiệm việc chỉ định ủy viên UBND và các chức danh HĐND cấp xã sau sắp xếp.
TS. Lê Thị Mai Hương – chuyên gia hành chính công, Học viện Hành chính Quốc gia nhận định:
“Trong bối cảnh thời gian nhiệm kỳ còn rất ngắn và hệ thống chính quyền địa phương đang trải qua tái cấu trúc toàn diện, việc chỉ định là giải pháp tình thế hợp lý. Tuy nhiên, cần công khai quy trình nhân sự để bảo đảm minh bạch, tạo niềm tin với nhân dân.”
Ủy ban soạn thảo nhận định rằng việc chỉ định là cần thiết vì đây là một đợt sắp xếp có quy mô lớn và tính chất đặc biệt, diễn ra trên phạm vi toàn quốc và đồng thời kết thúc hoạt động của cấp hành chính huyện. Sự biến động lớn trong bộ máy khiến các đại biểu HĐND được bầu tại các đơn vị hành chính mới không có đủ thời gian hoặc điều kiện để đánh giá năng lực của đội ngũ cán bộ sau sáp nhập.
Cơ chế chỉ định vì vậy nhằm đảm bảo sự vận hành thông suốt của bộ máy chính quyền các cấp, tận dụng hiệu quả đội ngũ cán bộ đang công tác, đặc biệt là từ cấp huyện chuyển lên cấp tỉnh hoặc phân bổ lại ở cấp xã.
Đáng lưu ý, dù là chỉ định, việc lựa chọn nhân sự vẫn được thực hiện trên cơ sở đề xuất của tổ chức Đảng có thẩm quyền, đảm bảo chặt chẽ về tiêu chuẩn, năng lực và tuân thủ quy định của Đảng. Hình thức này sẽ chỉ áp dụng trong năm 2025, phục vụ quá trình tổ chức bộ máy hậu sắp xếp. Từ nhiệm kỳ 2026–2031, việc bầu chọn lãnh đạo địa phương sẽ trở lại quy trình bầu cử thông thường.
